آشنایی با حسابداری و تاریخچه سیستم حسابداری

مقدمه

در این مقاله قصد داریم شرحی ارایه دهیم تا آشنایی با حسابداری و تاریخچه سیستم حسابداری داشته باشید .

حسابداری یک سیستم اطلاعاتی است که با فراهم کردن اطلاعات لازم کمک می کند تا سرمایه گذارها، اعتبار دهندگان، مدیران و دولت نسبت به مسائل اقتصادی بهتر بتوانند تصمیم بگیرند. برای مثال اگر شخصی بخواهد در شرکتی سرمایه گذاری کند، تمایل دارد که وضعیت مالی آن شرکت و یا نتایج عملیات آن شرکت را در طی سالهای قبل بداند. موضوعاتی که بصورت گزارش های مالی توسط حسابداران تهیه می شود.

حسابداری به منظور جوابگویی به نیازهای انسان بوجود آمده است به همین دلیل با گذشت زمان و به موازات گسترش فعالیتهای اقتصادی و افزایش پیچیدگی آن، هدفها و روشهای حسابداری برای جوابگویی به نیازهای اطلاعاتی، توسعه یافته است چرا که اشخاص، شرکتها و دولت برای تصمیم گیری در مورد توزیع مناسب منابع مالی نیاز به اطلاعاتی قابل اتکا دارند که این اطلاعات را به یاری حسابداری می‌توان بدست آورد.

از سوی دیگر انجام سرمایه گذاری یکی از مواد ضروری و اساسی در فرایند رشد و توسعه اقتصادی کشور است و سرمایه گذاران نیز از بعد عرضه سرمایه، تا حد امکان سعی دارند منابع مالی خود را به سوئی سوق دهند که کمترین ریسک و بیشترین بازده را داشته باشد. یعنی بدنبال برآورد ریسک سرمایه گذاری خواهند بود. این در حالی است که یکی از مبانی اساسی برای محاسبه ریسک بازار شرکتها، استفاده از اطلاعات تولید شده توسط سیستم حسابداری است.

تاریخچه سیستم حسابداری

مهم ترین رویداد در تاریخ حسابداری به طور کلی انتشار حسابداری دوطرفه (دوبل) توسط لوکا پاچیولی در قرن چهاردم در ایتالیا عنوان شده است. پاچیولی در روزگار خود بسیار مورد احترام و دوست و معاصر لئوناردو داوینچی بود.

در واقع، ایتالیایی های قرن ۱۴ تا ۱۶ میلادی  در موارد بسیاری به عنوان پدران حسابداری مدرن تصدیق شده‌اند و اولین کسانی بوده‌اند که از اعداد عربی، به جای اعداد رومی، برای پیگیری حساب‌های تجاری بهره برده‌اند.

پاچیولی حسابداری دوطرفه و دیگر مفاهیم مربوط به تجارت را در کتاب خود Summa de arithmetica, geometrica, proportioni et proportionalitality شرح داده است که با عنوان «پیرامون ارزیابی ها و نوشته ها» به انگلیسی ترجمه شده است.

ااصول روش حسابداری مورد استفاده امروز در‌ واقع تغییرات کمی از زمان پاچیولی به خود دیده است.

در حال حاضر با نگاهی به آینده ، حسابداران دریافته‌اند که اصول حسابداری موجود در ایالات متحده که به عنوان اصول حسابداری پذیرفته همگانی (GAAP) شناخته شده است، به احتمال زیاد در آینده‌ای نه چندان دور مهجور و منسوخ خواهد شد.

استاندارد جهانی در خارج از ایالات متحده، استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRS) است. درحالی که تجارت جهانی همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد، تلاش‌هایی برای ایجاد استانداردهای حسابداری سازگار در سراسر مرزها از طریق اتخاذ گسترده IFRS توسط شرکت‌های حسابداری و تجاری آمریکایی صورت گرفته است که مایل‌اند به همکاری در اقتصاد جهانی ادامه بدهند.

آشنایی با انواع شاخه های سیستم حسابداری 

مهمترین شاخه های حسابداری عبارتند از حسابداری صنعتی ( بهایابی ) ، حسابداری مالی، حسابرسی، حسابداری دولتی و حسابداری مدیریت که در زیر با آنها آشنا می شویم .

حسابداری صنعتی (بهایابی)

در این نوع از حسابداری هدف اصلی سیستم دانستن بهای تمام شده یک واحد از نظر تمامی عوامل هزینه می‌باشد. همزمان و همراه با تکامل ابزارها و شیوه های تولید، در سده های بعد، روشها و شیوه‌های هزینه‌یابی پیشرفته‌ای ابداع و بکار گرفته شد که هزینه عملیات را بدرستی شناسایی نماید.
حسابداری صنعتی امروزه ثمره این فرایند شتاب آمیز تکاملی است که اصولا” همان هدف اندازه گیری و گزارش بهای تمام شده محصولات، خدمات و فعالیت‌ها را دنبال می‌کند.

حسابداری مالی

برای آشنایی با حسابداری و تاریخچه سیستم حسابداری باید از حسابداری مالی شروع کرد چون این نوع از حسابداری  را می توان حسابداری گزارش نیز نامید. زیرا هدف اصلی در این نوع از حسابداری، تهیه صورتهای مالی اساسی می‌باشد که مورد نیاز استفاده کنندگان از این صورتهای مالی است. شاید بتوان گفت که دلیل اصلی پیدایش این نوع حسابداری، اصل تفکیک شخصیت می‌باشد. این اصل امکان مشارکت صاحبان سرمایه ای را که به تجارت نمی پرداختند ممکن ساخت و به این شکل باعث رشد و توسعه بنگاه های تجاری شد. این نوع از مشارکت باعث پیدایش سهام و بازار بورس شد. البته دلیل اصلی ایجاد بازار بورس را می توان، افزایش شمار شرکتهای سهامی دانست.

دیگر استفاده کنندگان از این صورت‌های مالی عبارتند از  بانکها، اعتبار دهندگان، بستانکاران بلند مدت و کوتاه مدت، فروشندگان، مشتریان، کارکنان، سرمایه‌گذاران بالقوه، کارگزاران بازار سرمایه، جامعه و مدیریت مؤسسه.

حسابرسی

حسابرسي فرآيندي است منظم و با قاعده (سيستماتيك) جهت جمع آوري و ارزيابي بيطرفانه شواهد درباره ادعاهاي مربوط به فعاليت ها و وقايع اقتصادي، به منظور تعيين درجه انطباق اين ادعاها با معيارهاي از پيش تعيين شده و گزارش نتايج به افراد ذينفع. حسابرسی در یک جمله عبارت است از بازرسی جستجوگرانه کلیه مدارک و اسناد حسابداری به منظور کشف تقلب و اشتباه. هدف از آن اظهارنظر نسبت به این موضوع است که آیا صورت‌های مالی بر اساس استانداردهای حسابداری تهیه شده است یا خیر؛

حسابداری دولتی

حسابداری دولتی نظامی است که به منظور تصمیم گیری صحیح مالی و کنترل برنامه های مصوب بودجه سالانه و منابع مالی مورد استفاده دولت ، اطلاعات مالی مربوط به فعالیت های وزارتخانه ها و موسسات دولتی را گزارش می نماید تا دولت ، مدیران مالی ، دستگاه های دولتی ، ذیحسابان خزانه ، و دیوان محاسبات بتوانند از این اطلاعات مالی در جهت امور مربوطه استفاده کنند

حسابداری مدیریت

به گفته انجمن حسابداران خبره مدیریت (سی‌آی‌ام‌ای)، “حسابداری مدیریت فرایند تعریف، اندازه‌گیری، تجمیع، تجزیه و تحلیل، مهیاسازی، تفسیر و تبادل اطلاعات مورد استفاده مدیریت جهت برنامه‌ریزی، ارزیابی و کنترل یک واحد تجاری و جهت اطمینان از استفاده مناسب و پاسخگویی به منابع شان می‌باشد. حسابداری مدیریت همچنین تهیه گزارشهای مالی را نیز برای گروه‌های غیرمدیریتی مانند ذینفعان، بستانکاران، سازمان‌های قانون‌گذار و مراجع مالیاتی را شامل می‌شود.

اطلاعات پايه و مقدماتي

در این بخش آشنایی با حسابداری و تاریخچه سیستم حسابداری با مهمترین قسمت حسابداری یعنی معادله حسابداری آشنا شده و به شما آموزش داده می شود، برای اینکه در هر زمان بخواهید وضعیت مربوط به هر یک از سرفصلهای حسابداری را  مشخص نمائید، کلیه عملیات مالی مربوط به آن را در یک حساب به طور جداگانه نگهداری نموده که به آن حساب کل می گویند. هر رویداد مالی شامل سه بخش می باشد که بخش اول طرف بدهکار، بخش دوم طرف بستانکار و بخش سوم شرح رویداد می باشد و نیز چرا به برخی از حسابها موقت و به برخی دیگر دائم گفته می شود و…

صندوق و تنخواه گردان

اولین بخشی که در یک سیستم حسابداری با آن برخورد می نمائید، وجوه نقد از جمله صندوق و تنخواه گردان است در این سر فصــل می آموزید که جریان گردش وجوه نقد در حساب صندوق به چه صورت انجام گرفته و همین طور تنخواه گردان چگونه افتتاح می شود و از چند نوع تشکیل شده و چگونه می توان از آن همانند صندوق برای دریافتها و پرداختهای روزمره استفاده نمود و …

بانک و رفع مغايرت بانکي

بانک نیز مانند صندوق محل نگهداری وجوه نقد است در این سرفصل شما با چگونگی افتتاح حساب بانک در دفاتر شرکت، چگونگی رفع مغایرت بانکی از طریق گزارشات آشنا شده و خواهید آموخت که چرا صورتحساب بانک عکس حساب بانک در دفاتر مالی شرکت است و…
* حسابهاي دريافتني و حسابهاي پرداختني

در هر بنگاه اقتصادی برای اینکه بتوانیم خرید یا فروشی انجام دهیم می بایست سرفصلی تحت عنوان بدهکاران و بستانکاران ایجاد نمائیم تا از وضعیت بدهی یا طلب آنها در هر لحظه آگاه شویم و نیز می آموزید که حسابهای دریافتنی و پرداختنی از چند بخش تشکیل شده و از این سرفصلها در چه مواقعی می توان استفاده نمود…

اسناد دريافتني و اسناد در جريان وصول

مانده صندوق یا بانک در هر زمان قابل برداشت است ولی اسناد دریافتنی در بیشتر اوقات به روز، ماه و حتی سالهای بعد موکول می گردد. در این سرفصل شما خواهید آموخت که چگونه این حساب را در دفاتر مالی شرکت ایجاد کرده و چگونه تا لحظه وصول، آنرا نگهداری می نمائیم و یا اگر آنرا به شخص ثالثی خرج نمودیم درصورت عدم وصول چگونه آنرا رهگیری نمایم و در صورتی که آنرا نزد بانک جهت وصول واگذار نمودیم چرا به سرفصل دیگری انتقال می یابد و …

اسناد پرداختني

پرداخت بدهی شرکت را توسط سندی تاریخ دار اصطلاحاً اسناد پرداختنی می گویند. در این سرفصل شما می آموزید که اسناد پرداختنی به چند دسته تقسیم می شود، در چه مواقعی استفاده می شود و در صورت پرداخت بدهی در موعد مقرر ثبت رویداد مالی آن در دفاتر چگونه خواهد بود و …

هـزينـه هـا

مخارج مصرفی شرکت معمولاً به نام هزینه شناسایی می شود. در این سرفصل شما با انواع هزینه ها و چگونگی ثبت رویدادهای مالی آنها آشنا خواهید شد و می آموزید که چگونه هزینه ها را دسته بندی نمائید و نقش هزینه ها در یک واحد تولیدی به چه صورت می باشد و …

درآمـد هــا

مبلغی که بابت ارائه خدمات حاصل می شود را معمولاً درآمد می نامیم. شما در این سرفصل ضمن آشنایی با انواع درآمدها چگونگی ثبت رویداد مالی و نحوه طبقه بندی درآمدها را خواهید آموخت و …

خريد و برگشت از خريد و روش ادواري

تهیه کالا جهت عملیات تجاری را اصطلاحاً خرید می نامیم. در این سرفصل شما با چگونگی خرید نقدی و اعتباری، تخفیفات و مرجوعی و چگونگی ثبت رویداد مالی آن آشنا خواهید شد و می آموزید که چگونه می توان بهای تمام شده کالای خریداری شده را به دست آورد و روش ادواری چیست و چگونه از این روش استفاده می شود و …

فروش و برگشت از فروش

عرضه کالا جهت عملیات تجاری را اصطلاحاً فروش می نامیم. در این سرفصل شما با چگونگی فروش نقدی و اعتباری، تخفیفات و مرجوعی و چگونگی ثبت رویداد مالی آن آشنا خواهید شد و …

موجودي کالا و روش دائمي

در روش دائمی هنگام تهیه کالا به جای سرفصل خرید از حساب موجودی کالا استفاده می شود. شما در این سرفصل ضمن آشنایی با ثبت رویداد مالی آن، روش قیمت گذاری و انبار گردانی به روشهای FIFO و LIFO و میانگین موزون را خواهید آموخت و دلیل استفاده از ثبت مکمل هنگام فروش کالا به شما آموزش داده خواهد شد و …

پيش پرداخت و پيش دريافت

وجوهی که قبل از دریافت فاکتور از طرف حساب،به ایشان پرداخت می شود را پیش پرداخت و وجوهی را که قبل از ارائه فاکتور به طرف حساب، از ایشان دریافت می شود را پیش دریافت می نامیم. در این سرفصل شما با چگونگی ثبت رویداد مالی پیش پرداخت و تبدیل آن به هزینه، خرید یا اموال آشنا شده و ضمن یادگیری ثبت رویداد مالی پیش دریافت، نحوه تبدیل این حساب پس از طی مدتی به فروش یا درآمد را خواهید آموخت و …

دارائيهاي ثابت

دارائی های غیر جاری را معمولاً دارائی های ثابت نیز می نامیم. در این سرفصل ضمن آشنایی با انواع دارائی های ثابت، چگونکی ثبت رویداد مالی تهیه اینگونه دارائی ها را خواهید آموخت و می آموزید که کدامیک از دارائیهای ثابت استهلاک پذیر می باشند و هنگام فروش این دارائیها چه ثبتی مورد نیاز است و …

سپرده هـا

سپرده ها معمولاً یا ثابت هستند و یا بصورت سرمایه گذاری. در این سرفصل نحوه ثبت رویداد مالی سپرده ثابت، هم زمان پرداخت و هم زمان استرداد آن را خواهید آموخت و می آموزید در صورتی که سپرده به صورت سرمایه گذاری باشد بابت سود حاصله چه ثبتی مورد نیاز است و …

سرمـايـه

سرمایه ثبت شده شرکت می تواند هم به صورت پرداخت شده باشد و هم به صورت تعهد شده. شما در این سرفصل ضمن یادگیری این مفاهیم، نحوه ثبت رویداد مالی سرمایه پرداخت شده یا سرمایه تعهد شده را خواهید آموخت و …

جاري شرکـاء

برای پرداخت وجوهی غیر از سرمایه اولیه توسط شرکاء و بازپرداخت آن درطی دوره ای به آنها، معمولاً از حساب جاری شرکاء استفاده می شود. شما در این سرفصل ضمن آشنایی با ثبت رویدادهای مالی دریافت و پرداخت جاری شرکاء، تفاوت میان حساب جاری شرکاء و برداشت شرکاء را خواهید آموخت و …

حقوق و دستمزد

حق قانونی پرسنل از عملکرد کاری طی روز، هفته یا ماه را حقوق و دستمزد می نامند. در این فصل شما ضمن آشنایی با قوانین و فرمولهای مربوط به حقوق، مزایا و کسورات، ثبت رویداد مالی آن را برای پایان هرماه آموخته و نحوه محاسبه مزایای پایان سال را نیز فرا خواهید گرفت و …

کالاي در راه

جهت واردات کالا و ثبت رویداد مالی آن در دفاتر، از حسابی به نام سفارشات در راه یا کالای در راه استفاده می شود. در این فصل شما ضمن آشنایی با مراحل واردات کالا، نحوه محاسبه بهای تمام شده کالای وارداتی را نیز خواهید آموخت و ثبت مربوط به تبدیل کالای در راه به موجودی کالا را نیز فرا خواهید گرفت و …

پروژه

به کارهای در دست اقدام و در حال اجرا معمولاً پروژه گفته می شود که در این فصل شما با جایگاه پروژه در حسابداری و ثبت رویدادهای مالی آن تا اتمام پروژه آشنا خواهید شد و خواهید آموخت که پروژه را چگونه می توانیم تبدیل به یک حساب موقت نمائیم و در پایان یک دوره مالی سود یا زیان پروژه چگونه محاسبه می گردد و …

تسهيلات و اعتبارات

دریافت هرگونه وام به واسطه اعتبار به دست آمده را معمولاً تسهیلات و اعتبارات می نامیم. در این فصل شما با انواع وامهای بانکی و غیر بانکی و نحوه ثبت رویداد مالی و بازپرداخت وام به همراه بهره آن آشنا خواهید شد و …

استهلاک انباشته دارائيها

معمولاً دارائی های ثابت مشهود مستهلک می شوند و طی دوره ای به هزینه تبدیل می گردند. برای تبدیل استهلاک به دست آمده به هزینه معمولاً از حسابی به نام استهلاک انباشته استفاده می شود. در این فصل با روشهای نزولی و مستقیم، نحوه مستهلک کردن دارائی های استهلاک پذیر را خواهید آموخت و …

ذخاير

برای پرداخت هزینه هایی که به سنوات آتی موکول می شود از حساب ذخایر استفاده می شود. در این سرفصل شما با ثبت رویداد مالی انواع ذخایر که در پایان هر دوره مالی اتفاق می افتد آشتا خواهید شد و …

اندوخته ها

چنانچه در اساسنامه شرکت و یا مصوبه هیات مدیره درصدی از سود عملکرد شرکت به عنوان اندوخته مشخص گردد از این حساب استفاتده می شود و شما در این سرفصل با چگونگی ثبت رویداد مالی اندوخته در پایان دوره مالی آشنا خواهید شد و …

بستن حسابها و تهيه گزارشات مالي

مهمترین بخش حسابداری در پایان دوره مالی بستن حسابها و تهیه گزارشات مالی می باشد. شما در این فصل با انواع گزارشات اصلی و نحوه بستن حسابهای موقت و به دست آوردن سود یا زیان عملکرد و همچنین بستن حسابهای دائم و انتقال آنها به سال مالی بعد آشنا خواهید شد و …

بهاي تمام شده

در هر واحد تولیدی بهای تمام شده محصول از مهمترین بخشهای حسابداری محسوب می شود که شما در این سرفصل با چگونگی ثبت رویداد مالی خرید مواد اولیه، موجودی کالای در جریان ساخت، تخصیص هزینه های مستقیم و سربار تولید، موجودی کالای ساخته شده و نحوه محاسبه بهای تمام شده کالای ساخته شده (محصول) آشنا می شوید و …

حسابهاي انتظامي

چنانچه در یک موسسه از اشخاص حقیقی یا حقوقی اسنادی را بصورت ضمانت دریافت نمائیم و یا موسسه اسناد ضمانتی به اشخاص حقیقی و یا حقوقی دیگر پرداخت نماید، استفاده از حسابهای انتظامی ضروری است که شما در این سرفصل با ثبت رویداد های دریافت یا پرداخت اسناد ضمانتی آشنا خواهید شد و …

ساختار اصلي نرم افزار يا کدينگ

زبان اصلی هر نرم افزار حسابداری کدینگ آن است که شما در این سرفصل با انواع کدینگ نرم افزار های حسابداری بصورت تفصیل پیوسته و یا شناور (یونیک) و با منطق و چگونگی طراحی کدینگ بصورت گروه، کل، معین و تفصیل آشنا می شوید و …

تحرير دفاتر قانوني

دفتر روزنامه و کل به عنوان دفاتر اصلی شرکت شناسایی و تحریر می شود. شما در این فصل با چگونگی ثبت رویدادهای مالی در دفتر روزنامه و انتقال آن به دفتر کل آشنا خواهید شد و عواملی که باعث رد دفاتر خواهد شد به شما آموزش داده می شود و …

تنظيم اظهار نامه مالياتي

یکی از استفاده کنندگان ذیصلاح برون سازمانی شرکت، سازمان امور مالیاتی می باشد. برای اینکه بتوانیم بطور خلاصه عملکرد شرکت را در اختیار ممیزین مالیاتی قرار دهیم تحریر و تنظیم اظهارنامه مالیاتی جزو عناصر مهم در پایان دوره مالی می باشد که شما در این سرفصل از آموزش، با نحوه تحریر و تنظیم اظهارنامه بطور کامل آشنا خواهید شد و …

تنظيم اظهار نامه ماليات بر ارزش افزوده

اغلب موسسات و شرکتها، مشمول مالیات بر ارزش افزوده (VAT) می باشند و به دلیل اطلاعات اندک حسابداران در زمینه تحریر و تنظیم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده این سرفصل از آموزش می تواند شما را در این مهم بطور مفصل یاری نماید و …