7 مرحله اعتراض به مالیات ، اختلافات و دعاوی مالیاتی

1-از طریق رئیس امور مالیاتی (ممیز کل)

مطابق ماده 238 قانون مالیات کشوری، هر زمان که مودی به برگ تشخیص مالیات خود معترض باشد، در قدم اول باید با رعایت نکات قانونی به اداره امور مالیاتی مراجعه کرده و به صورت کتبی تقاضای رسیدگی مجدد داشته باشد.

رییس امور مالیاتی یا همان ممیز کل به موضوع رسیدگی کرده و با توجه به اسناد و مدارک ابراز شده نظر خود را اعلام می‏‌نماید که یا مندرجات برگ تشخیص را قبول نکرده و رای به تعدیل درآمد می‌‏دهد و یا این‌که اسناد و مدارک ارائه شده را برای تعدیل درآمد کافی ندانسته و برگ تشخیص را تایید می‏‌کند.

در هر دو حالت، این موارد در ظهر برگ تشخیص مشخص می‌شود و اگر مودی با نظرات اعلام شده موافق باشد مراتب را امضاء نموده و موضوع خاتمه می‌‏یابد، به این صورت اختلاف مالیاتی را از طریق توافق با رئیس اداره امور مالیاتی به صورت مستقیم حل و فصل می‌شود و رسیدگی به اعتراض در این مرحله درون سازمانی و اداری خواهد بود.

2-هیئت حل اختلاف مالیاتی بدوی

اگر مسئول مربوطه (رییس امور مالیاتی یا ممیز کل) با مودی به توافق نرسند و همچنین در مواردی که برگ تشخیص براساس مقررات تبصره‏‌های ماده (203) و ماده (208) قانون مالیات ها به مودی ابلاغ (ابلاغ قانونی) شود، پرونده مالیاتی به موجب ماده (244) قانون، جهت حل و فصل موضوع به هیأت حل اختلاف مالیاتی بدوی ارجاع می‏‌شود.

سپس واحد مالیاتی زمان تشکیل جلسه هیات را به صورت کتبی مودی ابلاغ می‏‌نماید، رای این هیأت سه نفره برای طرفین دعوی قطعی و لازم الاجرا است.

3- هیأت حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر

اگر ماموران مالیات یا مودیان به آراء صادره از سوی هیات حل اختلاف بدوی اعتراض داشته باشند، می‏‌توانند براساس ماده (247) قانون، ظرف بیست روز از ابلاغ رای مذکور به صورت کتبی تقاضای رسیدگی در هیات حل اختلاف تجدید نظر کنند؛ البته مودی باید مالیات مورد قبول خویش را در مهلت تعیین شده بپردازد.

4- هیئت حل اختلاف مالیاتی ماده 216

مرجع حل اختلاف مالیاتی دیگری که طبق قانون مالیات ها، مودیان می‏‌توانند جهت رفع اختلافات خویش به آن مراجعه نمایند، هیات موضوع ماده (216) می‏‌باشد، طبق متن صریح این ماده، این هیات فقط به شکایات ناشی از اقدامات اجرایی رسیدگی کرده و اگر مودی در زمینه انواع مالیات غیرمستقیم شاکی باشد و یا در زمینه هیات‏‌های حل اختلاف معترض باشد، می‏‌تواند به هیات موضوع ماده 216 مراجعه کند.

در صورتی که پرونده قبل از قطعیت به اجرا گذاشته شده باشد، ضمن باطل نمودن اقدامات اجرایی، رای جدید را نیز صادر خواهد کرد و رسیدگی به شکایات ذکر شده با فوریت و در خارج از نوبت انجام می‌شود.

5-شورای عالی مالیاتی

برحسب ماده 251 قانون مالیات های مستقیم مودی یا اداره امور مالیاتی می‏‌توانند تا یک ماه بعد از تاریخ ابلاغ رای قطعی هیأت حل اختلاف مالیاتی به استناد عدم رعایت قوانین و مقررات مربوطه یا نقص رسیدگی، با اعلام دلایل کافی به شورای عالی مالیاتی شکایت کرده و نقض رای و تجدید رسیدگی را درخواست نماید.

در این مرجع مالیاتی بدون ورود به ماهیت پرونده مذکور و فقط از لحاظ رعایت تشریفات قانونی، کامل بودن رسیدگی‏‌های قانونی، مطابقت مورد با قوانین و مقررات مربوطه، رای منقضی شده مورد رسیدگی قرار گرفته و رای جدید صادر می‏‌گردد.

6- هیئت مقرر در ماده 251 مکرر

با همه تلاشی که برای رعایت قانون و مقررات توسط مجریان قانون وجود دارد، گاهی اجرای قانون با عدالت همراه نیست و برای حل این مشکل، قانون‏گذار ماده 251 مکرر را در قانون مالیات‌ها گنجانده تا بتواند به برقراری عدالت کمک نموده و هرگونه تبعیض را رفع نماید.

طبق ماده 251 مکرر، اگر مودی یا سازمان امور مالیاتی در مورد مالیات‌های قطعی و مالیات ‌های غیرمستقیم (که در مرجع دیگری قابل طرح نیست) نسبت به ناعادلانه بودن مالیات و آرای صادره شکایت داشته باشند، برای طرح شکایت و تقاضای تجدیدنظر می‌‏توانند با ارائه مستندات و مدارک کافی به هیاتی سه نفره که به انتخاب وزیر اقتصاد و دارایی تشکیل شده مراجعه کرده و دادخواست خود را برای رفع تبعیض ارائه کنند، رای این هیأت نیز با اکثریت آراء لازم الاجرا و قطعی است.

7- ديوان عدالت اداری

مطابق قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، رسیدگی به اعتراضات پس از شورای عالی در حوزه وظایف دیوان عدالت اداری است.

مطابق اصل 173 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دیوان عدالت اداری برای رسیدگی به شکایت‏‌ها و اعتراضات مردمی نسبت به مامورین و آیین ‏نامه‏‌های داخلی ادارت دولتی خلاف قانون یا شرع یا خارج از اختیارات مقام تصویب ‏کننده تشکیل می‌شود، دیوان عدالت اداری که زیر نظر قوه قضائیه بوده و در تهران مستقر می‌‏باشد و آخرین مرحله دادخواهی برای رفع اختلافات مالیاتی محسوب می‏شود.

رسیدگی به اختلافات در این مرحله زیر نظر قوه قضاییه است؛ برخلاف پنج مرحله قبل که رسیدگی و حل اختلافات مالیاتی در سازمان امور مالیاتی انجام پذیر بود، دیوان عدالت اداری تنها مرجعی است که بیرون از سازمان امور مالیاتی تشکیل می‌شود.

زمان تقدیم دادخواست به دیوان عدالت اداری نسبت به رای یا تصمیم قطعی مراجعی از قبیل هیات حل اختلاف مالیاتی، شورای عالی مالیاتی، هیات موضوع ماده (251) مکرر برای افراد داخل کشور سه ماه و مدت زمان اعتراض به این مرجع برای افراد خارج از ایران تا 6 ماه از تاریخ ابلاغ رای یا تصمیم قطعی مرجع مربوط است.